Quản lý tổng hợp biển và đại dương hiện đại - Trụ cột chiến lược, động lực phát triển quốc gia bền vững

Kính thưa Đoàn Chủ tịch, 

Kính thưa toàn thể Đại hội,

Trong không khí trang trọng của Đại hội, tôi xin bày tỏ sự nhất trí cao với Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các văn kiện trình Đại hội. Thay mặt Đảng bộ Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, tôi xin chia sẻ một số suy nghĩ về vai trò then chốt của quản lý tổng hợp biển và đại dương cùng định hướng, giải pháp đột phá để hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển, hướng tới kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Kính thưa toàn thể Đại hội,

Đại dương, đang đối mặt với hàng loạt thách thức nghiêm trọng mang tính xuyên biên giới, vượt ngoài khả năng kiểm soát của bất kỳ quốc gia đơn lẻ nào, như biến đổi khí hậu, ô nhiễm, suy giảm đa dạng sinh học và căng thẳng địa chính trị. Những vấn đề này đòi hỏi cơ chế quản lý tổng hợp hiệu quả, đồng bộ và dựa trên tri thức khoa học. 

Trong bối cảnh đó, Việt Nam, với vị thế địa chính trị đặc biệt, đã và đang chủ động hội nhập quốc tế, khẳng định vai trò tích cực và trách nhiệm trong quản trị đại dương toàn cầu. Tại Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba tại Pháp vừa qua, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh phát triển kinh tế biển dựa trên khoa học, công nghệ, bảo vệ môi trường và tăng cường hợp tác giữ vững hòa bình, ổn định trên biển.

Quản lý tổng hợp biển và đại dương không chỉ là công cụ kỹ thuật mà là trụ cột chiến lược, giúp Việt Nam khai thác bền vững tiềm năng kinh tế biển, bảo vệ môi trường và khẳng định vị thế quốc gia biển có trách nhiệm. Thực tiễn cho thấy, thiếu cơ chế điều phối trung tâm và sự thống nhất trong quản lý sẽ dẫn đến phát triển phân tán, kém hiệu quả và tiềm ẩn rủi ro xung đột.

Kính thưa toàn thể Đại hội,

Trong nhiệm kỳ vừa qua, dưới sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, sự lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, toàn diện của Đảng ủy Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khung thể chế cơ bản được hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho phát triển bền vững kinh tế biển.

Tầm nhìn từ các các văn bản quan trọng như Nghị quyết số 36-NQ/TW về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cùng Nghị quyết số 139/2024/QH15 về Quy hoạch không gian biển quốc gia và Nghị quyết số 48/NQ-CP về Chiến lược khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và hải đảo đều nhấn mạnh về phương thức quản lý tổng hợp là quản trị không cạnh tranh, không chồng chéo, hướng tới sự phối hợp và tích hợp giữa các ngành, các địa phương và Trung ương, nhằm tối ưu hóa nguồn lực và bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, thực tiễn triển khai vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là vấn đề chồng lấn quy hoạch, thiếu thông tin và sự phân mảnh trong quản lý. Trong bối cảnh đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cùng Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, tạo xung lực mạnh mẽ cho công tác quản lý biển hiện đại, coi khoa học và công nghệ là động lực then chốt, còn đổi mới sáng tạo là yếu tố vượt lên những giới hạn hiện tại. 

Song song với đó, việc triển khai Nghị quyết số 18-NQ/TW với việc sáp nhập các tỉnh ven biển mới đã mở rộng đáng kể phạm vi trách nhiệm quản lý, tạo cơ hội liên kết vùng hiệu quả hơn, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về xây dựng năng lực quản trị hiện đại và chia sẻ dữ liệu đồng bộ ở các địa phương. 

Đây vừa là cơ hội để tối ưu hóa khai thác, sử dụng không gian biển, thúc đẩy kinh tế biển xanh, đồng thời là thách thức, đòi hỏi điều chỉnh cơ chế quản lý, cập nhật mục tiêu phát triển, đảm bảo chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển được triển khai đồng bộ, hiệu quả, trong khi vẫn trao quyền và phối hợp linh hoạt với các tỉnh ven biển.

Kính thưa toàn thể Đại hội,

Trong bối cảnh mới, hướng tới mốc 100 năm thành lập Đảng vào năm 2030 và mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc biển mạnh, với vai trò là cơ quan tham mưu quản lý tổng hợp tài nguyên, bảo vệ môi trường biển, Đảng bộ Cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã xác định 04  định hướng tham mưu trọng tâm: (1) hoàn thiện đồng bộ thể chế quản lý tổng hợp biển; (2) Củng cố cơ chế chỉ đạo và điều phối thống nhất, hiệu quả, đẩy mạnh phân cấp chiến lược và hỗ trợ năng lực quản lý biển đột phá cho các địa phương ven biển; (3) Đẩy mạnh phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số biển, hướng tới hình thành “phương thức sản xuất số” mới, nâng cao năng lực tự chủ công nghệ biển và tạo ra các giá trị kinh tế đột phá; (4) Nâng tầm hội nhập quốc tế theo hướng đồng kiến tạo và dẫn dắt.

Để hiện thực hóa tầm nhìn và những định hướng này, thay mặt Đảng bộ Cục Biển và Hải đảo Việt Nam, tôi xin có một số đề xuất, kiến nghị như sau:

Với Đảng ủy Chính phủ:

Một là, quan tâm, chỉ đạo rà soát, hoàn thiện toàn diện khung pháp lý, thể chế, quy hoạch quản lý tổng hợp về biển, đảo; Nội luật hoá các điều ước quốc tế như UNCLOS 1982, Hiệp định BBNJ, và thể chế hóa các định hướng của Đảng để tạo thành hệ thống pháp luật minh bạch, thống nhất và dựa trên bằng chứng khoa học.

Hai là, nâng cao vai trò điều phối và năng lực quản trị liên ngành, liên vùng, liên cấp trong triển khai Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển. Nâng cao quyền hạn và nguồn lực tương xứng cho Văn phòng cơ quan thường trực Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển bền vững kinh tế biển, để thực sự trở thành trung tâm điều phối thống nhất giữa các bộ, ngành và địa phương.

Ba là, thúc đẩy hợp tác và hội nhập quốc tế trong lĩnh vực biển và đại dương, chuyển mạnh từ vai trò “tham gia” sang “kiến tạo và dẫn dắt” các sáng kiến toàn cầu về bảo tồn và phát triển bền vững biển. Tham gia sâu vào các công ước, cơ chế hợp tác đa phương cần được gắn liền với nâng cao năng lực đàm phán, bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia. 

Bốn là, ưu tiên nguồn lực tài chính đột phá để đầu tư phát triển khoa học, công nghệ biển, điều tra cơ bản, đặc biệt nghiên cứu ở các vùng biển sâu, trong đó tập trung xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống quản trị, giám sát biển đảo với nền tảng dữ liệu không gian biển quốc gia số hóa, tạo tiền đề cho phát triển các mô hình kinh tế biển mới dựa trên dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo.

Năm là, chuyển dịch cơ cấu đầu tư công, khuyến khích đầu tư tư nhân, tạo cơ chế ưu đãi cho các nhà đầu tư trong các dự án xanh, bền vững.

Với Đảng ủy Bộ Nông nghiệp và Môi trường:

Một là, Bộ tham mưu Chính phủ bổ nhiệm Đặc phái viên hoặc chức danh ngoại giao chuyên trách về biển và đại dương tại các tổ chức quốc tế trọng yếu và Đại sứ quán Việt Nam tại các quốc gia biển mạnh nhằm kiên trì mang quan điểm của Đảng, Nhà nước về phát triển bền vững và hợp tác bình đẳng gắn với bảo đảm an ninh quốc phòng ra cộng đồng quốc tế, khẳng định hình ảnh một quốc gia ven biển có trách nhiệm và năng lực kiến tạo.

Hai là, Bộ chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng và triển khai các đề án quốc gia về bảo tồn đa dạng sinh học biển kết hợp mục tiêu phát triển kinh tế biển xanh. Lồng ghép chặt chẽ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội, kế hoạch phát triển các ngành kinh tế biển và các cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ sinh kế bền vững của cộng đồng ven biển.

Ba là, Bộ tham mưu Chính phủ thúc đẩy phát triển các công cụ tài chính xanh, trái phiếu xanh cho kinh tế biển, tập trung vào tài trợ cho những dự án bảo tồn đại dương, nuôi trồng thủy sản bền vững,  phục hồi rạn san hô, khử mặn, năng lượng ngoài khơi, v.v.. 

Bốn là, Bộ quan tâm, chỉ đạo xây dựng cơ chế khuyến khích các địa phương ven biển chủ động triển khai mô hình quản lý tổng hợp phù hợp với đặc thù vùng, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát minh bạch. 

Kính thưa toàn thể Đại hội,

Đứng trước một giai đoạn phát triển mới của đất nước, khi khoa học, công nghệ trở thành đòn bẩy phát triển và hội nhập quốc tế trở thành kênh dẫn truyền sức mạnh thời đại, với những cơ hội lớn song hành cùng thách thức phức tạp, nhiệm vụ đặt ra cho Đảng bộ Cục Biển và Hải đảo Việt Nam là hết sức nặng nề nhưng vô cùng vinh dự. 

Với tinh thần đổi mới, trách nhiệm và khát vọng cống hiến, toàn thể cán bộ, đảng viên Đảng bộ Cục Biển và Hải đảo Việt Nam quyết tâm hoàn thành tốt công việc được giao, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển vào năm 2030, xây dựng đất nước phồn vinh, hùng cường, có trách nhiệm và uy tín trong cộng đồng quốc tế.

Kính chúc Đại hội thành công tốt đẹp!

Xin trân trọng cảm ơn!