Liên minh 100% vì quản lý bền vững đại dương: Cơ hội mới để Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế quốc gia biển mạnh và có trách nhiệm toàn cầu

Ngày nay, các nước ven biển và quốc đảo trên thế giới đang cùng chia sẻ trách nhiệm lớn trong việc quản lý môi trường biển cho các thế hệ hiện tại và tương lai, được ghi nhận thông qua sự hợp tác chung liên quan tới Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển tại các vùng nằm ngoài phạm vi tài phán quốc gia, còn gọi là Hiệp định Biển cả hay Hiệp định BBNJ (Biodiversity Beyond National Jurisdiction) theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), Công ước về Đa dạng sinh học và các sáng kiến đại dương có giá trị khác. Một trong số đó là Ủy ban cấp cao về Kinh tế biển bền vững (High-Level Panel for a Sustainable Ocean Economy, gọi tắt là Ocean Panel), với vai trò là sáng kiến toàn cầu, quy tụ các nguyên thủ quốc gia và người đứng đầu chính phủ nhằm thúc đẩy các hành động đột phá hướng tới nền kinh tế biển bền vững. 

Ocean Panel hiện đồng chủ trì bởi Na Uy và Palau, với 18 quốc gia thành viên tại 6 châu lục, bao gồm: (i) Châu Đại Dương: Úc, Fiji, New Zealand, Palau; (ii) Bắc Mỹ: Canada, Hoa Kỳ, Mexico, Jamaica; (iii) Nam Mỹ: Chile; (iv) Châu Âu: Pháp, Na Uy, Bồ Đào Nha; (v) Châu Phi: Ghana, Kenya, Namibia, Seychelles; (vi) Châu Á: Indonesia, Nhật Bản. Mục tiêu cốt lõi của Ocean Panel là đạt được nền kinh tế biển bền vững, nơi việc bảo vệ hiệu quả đi đôi với sản xuất thịnh vượng, với tầm nhìn được thể hiện qua khẩu hiệu "Bảo vệ 100%, Bền vững 100%". Sau khi công bố Chương trình nghị sự toàn diện vào năm 2023 với tên gọi "Chuyển đổi vì một nền kinh tế biển bền vững: Tầm nhìn về bảo vệ, sản xuất và thịnh vượng", Ocean Panel hiện đang trong giai đoạn thực thi mạnh mẽ. 

Trong đó, trọng tâm chính là việc xây dựng, công bố và triển khai Kế hoạch Đại dương bền vững (Sustainable Ocean Plan - SOP) cấp quốc gia. Tất cả 18 nước thành viên đã cam kết sẽ có SOP vào năm 2025 và hiện nhiều nước đã công bố hoặc đang trong giai đoạn hoàn thiện cuối cùng, thể hiện cam kết chính trị ở cấp cao nhất hướng tới nền kinh tế biển bền vững. Ngoài ra, Ocean Panel cũng thực thi một số hoạt động nổi bật khác như: (i) Huy động tài chính cho hành động đại dương thông qua thúc đẩy mạnh mẽ các sáng kiến về "trái phiếu xanh" (blue bonds) và các quỹ đầu tư cho đại dương; (ii) hành động vì khí hậu thông qua các giải pháp dựa vào đại dương như bảo vệ và phục hồi các hệ sinh thái ven biển (rừng ngập mặn, cỏ biển) và phát triển điện gió ngoài khơi.

Đại dương, hệ sinh thái lớn nhất thế giới, đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng toàn cầu trên cả ba mặt - biến đổi khí hậu, ô nhiễm và khai thác quá mức; hệ sinh thái đang bị hủy hoại, sản lượng thủy sản suy giảm và rác thải nhựa xuất hiện ở khắp mọi nơi. Những thách thức này không thể được giải quyết nếu một số khu vực biển được quản lý bền vững, trong khi những khu vực khác lại bị bỏ ngỏ. Trên cơ sở thực tiễn đó và những luận cứ khoa học toàn diện được khuyến nghị bởi mạng lưới hơn 350 chuyên gia toàn cầu, Ocean Panel đã đưa ra minh chứng rõ ràng về giải pháp hướng tới nền kinh tế đại dương bền vững thông qua quản lý bền vững 100% không gian biển, xác định đây là nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ sức khỏe đại dương và đạt được Mục tiêu Phát triển bền vững số 14 (SDG 14).

Đại biểu tham dự Hội nghị quốc tế Liên minh 100% vì quản lý bền vững đại dương, tổ chức tại Nhà Triển lãm Canada, Triển lãm Thế giới (World Expo 2025), Osaka, vùng Kansai, Nhật Bản

Do đó, Liên minh 100% là một sáng kiến mới mang tính đột quá, kêu gọi, tập hợp, đoàn kết các quốc gia và đối tác hướng tới bảo vệ, phục hồi và quản lý bền vững 100% không gian biển. Liên minh do Pháp, Chile và Úc đồng chủ trì, là các quốc gia có chính sách đối ngoại thân thiện, hữu nghị và có những đóng góp tích cực, trách nhiệm trong quản trị đại dương toàn cầu. Liên minh được tổ chức khoa học, bài bản, được Ocean Panel hỗ trợ và Viện Tài nguyên Thế giới (World Resources Institute, viết tắt là WRI) điều phối. 

Liên minh 100%, với tính chất là nền tảng mang tính tự nguyện, toàn diện cho việc trao đổi kiến thức, học hỏi lẫn nhau và cùng hướng tới mục tiêu chung về quản lý tổng hợp biển. Liên minh sẽ giữ vai trò tiên phong, tham gia tích cực trong các hoạt động toàn cầu đầy tham vọng được đề ra tại Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần 3 (United Nations Ocean Conference 3, viết tắt là UNOC 3) do Pháp và Costa Rica đồng tổ chức vào tháng 6/2025 tại Nice, Pháp. Đồng thời, các quốc gia tham gia Liên minh cũng sẽ nhận được một khoản hỗ trợ tài chính và kỹ thuật từ các nước thuộc Ocean Panel để xây dựng SOP cấp quốc gia.

Ông Tom Pickerell, Trưởng ban Thư ký, Ủy ban cấp cao Kinh tế biển bền vững (Ocean Panel) kiêm Giám đốc toàn cầu Chương trình Đại dương, Viện Tài nguyên Thế giới (WRI) phát biểu tại Hội nghị

Tổ chức vào tháng 10/2025 tại Osaka, vùng Kansai, Nhật Bản, Hội nghị quốc tế Liên minh 100% trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương được đồng chủ trì bởi Bộ Thủy sản và Đại dương Canada (Canada’s Department of Fisheries and Oceans, viết tắt là DFO), Nhà Triển lãm Canada (Canada Pavilion) tại Triển lãm Thế giới năm 2025 (World Expo 2025) và WRI. Tham gia Hội nghị, Việt Nam có 01 đại diện là ông Nguyễn Bình Minh, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin, dữ liệu biển và hải đảo quốc gia, Cục Biển và Hải đảo Việt Nam - cán bộ kỹ thuật đàm phán đa ngành BBNJ của Cục. Trên cơ sở tiếp nhận thông tin về Liên minh, các cơ quan chức năng của Việt Nam sẽ xem xét, nghiên cứu việc tham gia sáng kiến này, sao cho phù hợp với chủ trương, định hướng phát triển bền vững kinh tế biển của Đảng và Nhà nước, tăng cường hợp tác trong khu vực và trên thế giới để giải quyết các thách thức chung và học hỏi từ thực tiễn tốt của các nước, chia sẻ kinh nghiệm, tiếp nhận công nghệ và nguồn lực hỗ trợ từ các đối tác quốc tế.