Đột phá phát triển kinh tế biển trong kỷ nguyên mới

Tham dự Diễn đàn có Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng; Phó Trưởng ban Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương Nguyễn Duy Hưng; Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Bùi Văn Khắng; Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Hilde Solbakken; các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học, cộng đồng doanh nghiệp, đối tác quốc tế và các cơ quan báo chí.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, đề nghị các đại biểu tập trung bàn thảo những chủ đề mang tính đột phá, phản ánh xu hướng phát triển mới của kinh tế biển. Nổi bật là vấn đề: vốn tự nhiên và tín chỉ carbon xanh, nguồn lực ngày càng quan trọng trong bối cảnh kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn trở thành yêu cầu chung của thế giới; Định hướng không gian phát triển kinh tế biển Việt Nam gắn với sắp xếp, điều chỉnh đơn vị hành chính; Khai thác không gian biển dưới góc độ kinh tế biển xanh; Cơ hội và thách thức để thu hút tài chính quốc tế cho các dự án điện gió ngoài khơi tại Việt Nam và Phát triển các cụm nuôi biển - Giải pháp đột phá cho nuôi biển Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết, năm 2025 mở ra một giai đoạn phát triển mới của đất nước, khi mô hình tăng trưởng buộc phải nâng lên tầm cao mới về chất lượng, dựa trên đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ và hội nhập sâu rộng. Trong bối cảnh đó, kinh tế biển Việt Nam đứng trước những cơ hội bứt phá to lớn, nhưng đồng thời cũng phải đối mặt với các thách thức ngày càng phức tạp từ biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên, áp lực đầu tư hạ tầng và sự cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế đại dương toàn cầu.

Với tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước, loạt nghị quyết quan trọng đã được ban hành trong thời gian qua, tạo nền tảng định hướng cho phát triển bền vững kinh tế biển. Điều này đòi hỏi chúng ta không chỉ mở rộng quy mô tăng trưởng mà còn phải đổi mới mô hình phát triển, gắn với an ninh tài nguyên, bảo vệ hệ sinh thái và lợi ích quốc gia dài hạn.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, Diễn đàn năm nay có ý nghĩa hết sức đặc biệt. Thứ nhất, đây là dịp quy tụ đội ngũ nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và các đối tác quốc tế để thảo luận về mô hình phát triển kinh tế biển trong bối cảnh mới. Thứ hai, Diễn đàn diễn ra đúng thời điểm sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 26/NQ-CP của Chính phủ, cho phép chúng ta nhìn nhận sâu sắc những kết quả đạt được và những vấn đề đặt ra trong triển khai Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Tại Diễn đàn, Bộ trưởng nghị các đại biểu tập trung thảo luận ba nhóm vấn đề lớn: (1) Xác định mô hình tăng trưởng biển phù hợp với bối cảnh mới, tận dụng công nghệ, dữ liệu, đổi mới sáng tạo và tăng trưởng xanh. (2) Hoàn thiện và phát triển đồng bộ hệ sinh thái kinh tế biển, gồm hạ tầng, năng lượng, logistics, công nghiệp hỗ trợ, đô thị biển, nhân lực và trung tâm nghiên cứu - dự báo đại dương. (3) Tăng cường quản trị biển hiện đại: thể chế minh bạch - hiệu lực - hiệu quả; giám sát, quan trắc biển tiên tiến; kiểm soát ô nhiễm và phục hồi hệ sinh thái biển.

Ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương, nhấn mạnh việc cần đánh giá toàn diện quá trình thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển việt nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 theo Nghị quyết số 36-NQ/TW, đồng thời đưa ra đề xuất chính sách cho giai đoạn tới.

Sau khi Nghị quyết số 36-NQ/TW được ban hành năm 2018, các Bộ, ngành và địa phương đã triển khai tương đối đồng bộ và hiệu quả. Nhận thức về phát triển kinh tế biển đã thay đổi rõ rệt. Sáu lĩnh vực kinh tế biển chủ đạo đã thu hút nguồn lực đầu tư lớn; nhiều đô thị ven biển được xây dựng hiện đại, các khu công nghiệp và hạ tầng quy mô lớn hình thành, một số địa phương tạo được đột phá và bắt đầu hình thành các tập đoàn kinh tế biển, qua đó góp phần nâng cao đời sống người dân.

Tuy nhiên, một số chỉ tiêu còn là thách thức và chưa được đánh giá đầy đủ. Hệ sinh thái biển tại nhiều khu vực đang suy thoái; nguồn lợi thủy sản giảm và thiếu bền vững. Quy mô kinh tế biển chưa tương xứng với tiềm năng; khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nguồn nhân lực biển chưa trở thành động lực cốt lõi, sự tham gia của cộng đồng trong bảo vệ môi trường biển vẫn còn hạn chế. Trong số đó, mục tiêu tham vọng về tăng 6% diện tích khu bảo tồn biển và ven biển còn nhiều khó khăn. 

Theo ông, sự kiện hôm nay không chỉ nhằm đánh giá 7 năm triển khai Nghị quyết số 36-NQ/TW, mà cũng nhằm xác định những lĩnh vực ưu tiên mang tính đột phá để tham mưu cho Đảng và Nhà nước trong bối cảnh mới.

Với không gian chiến lược, Quảng Ninh có tiềm năng lớn để phát triển toàn diện các ngành kinh tế biển như cảng biển, logistics, du lịch biển, nuôi trồng và khai thác thủy sản, công nghiệp ven biển, năng lượng gió - khí, xây dựng công trình biển và khoa học - công nghệ biển. Khai thác tối đa những lợi thế này là nhiệm vụ trọng tâm nhằm đưa tỉnh trở thành trung tâm kinh tế biển hiện đại, tầm quốc tế trong kỷ nguyên mới.

Trong du lịch và dịch vụ biển, Quảng Ninh khẳng định vị trí trung tâm du lịch biển của miền Bắc với điểm nhấn là Vịnh Hạ Long - Di sản thiên nhiên thế giới. Về kinh tế hàng hải và logistics, tỉnh sở hữu hệ thống hạ tầng ven biển đồng bộ, hiện đại, kết nối bởi đường cao tốc, sân bay và mạng lưới cảng biển quy mô.

Ở lĩnh vực công nghiệp ven biển và năng lượng, các khu công nghiệp và khu kinh tế ven biển tiếp tục thu hút mạnh dòng vốn đầu tư, hình thành chuỗi công nghiệp chủ lực như đóng tàu, chế biến và sản xuất ô tô. Ngành chế biến - chế tạo duy trì tốc độ tăng trưởng cao. Theo quy hoạch giai đoạn 2030 - 2035, tỉnh sẽ phát triển 4.000 MW điện gió ngoài khơi và 1.500 MW điện khí, mở ra triển vọng trở thành trung tâm năng lượng xanh của khu vực.

Trong thủy sản, bảo tồn và an sinh xã hội, tỉnh đẩy mạnh nuôi trồng thủy sản; hoàn thành thay thế 10 triệu phao xốp bằng vật liệu HDPE; quy hoạch 3 khu bảo tồn biển, 13 khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản quý hiếm và 4 vùng cấm khai thác có thời hạn. Quảng Ninh cũng đảm bảo 100% hộ dân trên các đảo có điện lưới và 100% người dân được cấp thẻ bảo hiểm y tế; đồng thời chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và xây dựng văn hóa biển bền vững.

Tuy nhiên, Chủ tịch Bùi Văn Khắng thẳng thắn nhìn nhận, tăng trưởng kinh tế biển của tỉnh vẫn chưa tương xứng với tiềm năng; tỷ trọng đóng góp vào GRDP và thu ngân sách còn thấp. Các hạn chế lớn gồm hiệu quả và quy mô của logistics, cảng biển và nuôi trồng thủy sản chưa cao; khoa học - công nghệ biển chưa đóng vai trò động lực; thiếu cơ sở đào tạo chuyên sâu; ô nhiễm môi trường từ khai thác khoáng sản, xi măng và nhiệt điện còn phức tạp; quản lý tài nguyên biển đảo chưa hiệu quả; và liên kết vùng chậm đổi mới.

Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Hilde Solbakken cho biết, 70% kim ngạch xuất khẩu của Na Uy đến từ kinh tế biển. Đồng thời, các vùng biển được quản lý thuộc hàng tốt nhất trên thế giới. Trong khi đó, Việt Nam đang bước vào một kỷ nguyên mới với khát vọng trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050. Việc tái cơ cấu gần đây của Việt Nam cho thấy một bước tiến mạnh mẽ hướng tới kinh tế biển.

Đánh giá cao việc phê duyệt Khung Quy hoạch không gian biển quốc gia vào cuối năm 2024, bà Hilde Solbakken cho rằng, cần triển khai hiệu quả ở cấp địa phương. Cụ thể, 21 tỉnh và thành phố ven biển phải thực hiện phân vùng biển chi tiết, được hỗ trợ bởi các cơ chế liên ngành mạnh mẽ để giải quyết xung đột giữa các bên sử dụng biển và đảm bảo lợi ích kinh tế công bằng.

Cùng với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan chức năng địa phương, UNDP Việt Nam và các đối tác, chúng tôi đang triển khai các dự án thúc đẩy quy hoạch không gian biển, hướng đến đổi mới trong nuôi trồng thủy sản và năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, Na Uy sẵn sàng chuyển giao công nghệ và thực hành tốt để hỗ trợ Việt Nam phát triển bền vững, bảo đảm an ninh lương thực và tạo thêm sinh kế ven biển. Chúng tôi cũng đồng hành cùng Việt Nam thông qua thí điểm mô hình hoàn trả bao bì tại Phú Quốc, thúc đẩy chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất và mở rộng mô hình đồng xử lý chất thải trong ngành xi măng - giải pháp “ba thắng” cho khí hậu, môi trường và doanh nghiệp.

Các hỗ trợ này góp phần thúc đẩy Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển và hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, hướng tới thu nhập cao vào năm 2045. Na Uy cam kết tiếp tục đồng hành với Việt Nam trong những lĩnh vực ưu tiên này.