Bổ sung hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển

Đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh: Biển và vùng ven biển đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường và an ninh - quốc phòng của nước ta. Tuy nhiên, cho đến nay, chúng ta vẫn thiếu một hệ thống chỉ tiêu thống kê toàn diện, đồng bộ và chính thức để đo lường, giám sát và đánh giá một cách có hệ thống việc thực hiện Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển. 

Đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội) thảo luận

Các số liệu hiện nay còn rời rạc, nằm rải rác ở nhiều bộ, ngành khác nhau, thiếu tính liên kết và khó so sánh, tổng hợp. Theo đại biểu, điều này gây khó khăn cho công tác theo dõi, đánh giá tiến độ thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW, cũng như hoạch định chính sách về biển một cách kịp thời và hiệu quả. Vì vậy, cần sớm hình thành thước đo chung để Nhà nước điều hành dựa trên bằng chứng, giám sát dựa trên dữ liệu, qua đó tăng cường phối hợp liên ngành và đồng thuận xã hội.

Việc bổ sung nhóm chỉ tiêu này là hoàn toàn phù hợp với tinh thần của dự thảo Luật, tại khoản 10b Điều 3 (được bổ sung) về "Hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên kết vùng".

Phát triển bền vững kinh tế biển là một lĩnh vực đa ngành, liên vùng rõ rệt, bao trùm các vấn đề từ kinh tế, xã hội đến môi trường và an ninh, quốc phòng. Do đó, đại biểu cho rằng, đưa nhóm chỉ tiêu này vào Luật là bước đi cần thiết để cụ thể hóa Nghị quyết 36-NQ/TW, bảo đảm đo lường thống nhất và trách nhiệm giải trình minh bạch trên phạm vi toàn quốc.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành Thông tư số 01/2025/TT-BKHĐT ngày 02/01/2025 quy định bộ chỉ tiêu thống kê quốc gia về biển và hải đảo và bộ chỉ tiêu đánh giá quốc gia biển mạnh. Tuy nhiên, cần rà soát để hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển, bảo đảm tính toàn diện, phản ánh đầy đủ các trụ cột chính của Nghị quyết 36-NQ/TW.

Cụ thể, Nhóm chỉ tiêu về kinh tế biển: Tốc độ tăng trưởng GDP của các ngành kinh tế biển (du lịch biển, hàng hải, khai thác dầu khí, đánh bắt và nuôi trồng thủy sản...); tỷ trọng đóng góp của kinh tế biển vào GDP cả nước; giá trị sản xuất của các ngành kinh tế biển trọng điểm; đầu tư vào các khu kinh tế, cảng biển...; 

Nhóm chỉ tiêu về xã hội: Thu nhập bình quân của cư dân vùng biển, ven biển; tỷ lệ hộ nghèo vùng biển; chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục tại các huyện đảo, xã đảo; tỷ lệ lao động vùng biển qua đào tạo hay được hỗ trợ chuyển đồi nghề...;

Nhóm chỉ tiêu về môi trường và tài nguyên: Diện tích các hệ sinh thái biển quan trọng (rừng ngập mặn, san hô, cỏ biển) được bảo vệ và phục hồi; chất lượng nước biển ven bờ; tỷ lệ rác thải nhựa đại dương được thu gom, xử lý; trữ lượng và sản lượng khai thác các loài hải sản chủ yếu...; 

Nhóm chỉ tiêu về khoa học - công nghệ và hợp tác quốc tế: Số lượng đề tài nghiên cứu khoa học về biển; tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong các ngành kinh tế biển; số lượng thỏa thuận hợp tác quốc tế về biển được ký kết.

Bộ chỉ tiêu được thiết kế theo hướng liên ngành - liên vùng - liên thông, so sánh được theo thời gian và giữa các địa phương; ít nhưng đúng trọng tâm, ưu tiên chỉ tiêu kết quả. Đây sẽ là thước đo chung để giám sát việc thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW và làm căn cứ điều hành chính sách kịp thời, hiệu quả.

Theo đại biểu, việc hình thành bộ chỉ tiêu này sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực: Tạo cơ sở dữ liệu tin cậy phục vụ công tác giám sát, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW một cách định lượng, khách quan; 

Hỗ trợ hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng, phân tích xu hướng và dự báo phát triển kinh tế biển; Nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vị trí, tiềm năng và tầm quan trọng của biển, đảo; Bảo đảm tính so sánh quốc tế, giúp Việt Nam tham gia hiệu quả vào các tiến trình hợp tác về biển trong khu vực và toàn cầu.

Các đại biểu dự thảo luận tổ

Đại biểu Tạ Đình Thi cho biết, việc thu thập thông tin có thể kết hợp từ nhiều nguồn: chế độ báo cáo thống kê của các bộ, ngành liên quan (Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Khoa học và Công nghệ...), điều tra thống kê chuyên ngành, và khai thác từ các cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành. Khi được chuẩn hoá và liên thông, các nguồn này đủ bảo đảm độ bao quát, tính kịp thời và chất lượng cho bộ chỉ tiêu.

Để hiện thực hóa đề xuất này, đại biểu kiến nghị bổ sung một điểm vào khoản 2a Điều 19 của dự thảo Luật, quy định rõ trong Hệ thống chỉ tiêu thống kê bộ, ngành có bao gồm "hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển". Đồng thời, giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan xây dựng, trình Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước về thống kê (Bộ trưởng Bộ Tài chính) ban hành hệ thống chỉ tiêu này. 

Về tổ chức thực hiện, đại biểu đề nghị Chính phủ thành lập hoặc chỉ định 01 Cơ quan điều phối quốc gia về Chỉ số phát triển bền vững kinh tế biển do một lãnh đạo Chính phủ phụ trách, với chức năng xương sống là quản lý, vận hành và công khai bộ chỉ số. Cơ quan này làm đầu mối liên ngành: Tổ chức thu thập, liên thông và chuẩn hóa dữ liệu từ các bộ, ngành, địa phương; công bố Báo cáo chỉ số hằng năm phục vụ giám sát xã hội; (3) định kỳ tham mưu điều chỉnh chính sách theo bằng chứng, bảo đảm các mục tiêu của Nghị quyết 36-NQ/TW được đo đếm, so sánh và tiến bộ qua từng năm, đồng thời gắn kết chặt chẽ với mục tiêu Net Zero.

Trên cơ sở đó, các bộ, ngành và địa phương cùng dùng chung một thước đo, cùng chịu trách nhiệm về kết quả, tăng cường phối hợp và trách nhiệm giải trình trước Quốc hội và Nhân dân.

"Việc luật hoá hệ thống chỉ tiêu thống kê về phát triển bền vững kinh tế biển không chỉ là bước đi cụ thể để triển khai Nghị quyết 36-NQ/TW, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm chính trị trong quản lý, khai thác, phát triển bền vững vùng biển của Tổ quốc. Đây sẽ là thước đo chung giúp chuyển các mục tiêu, định hướng của Nghị quyết thành kết quả đo đếm được; là công cụ để điều hành dựa trên bằng chứng, tăng cường phối hợp liên ngành, minh bạch, trách nhiệm giải trình, qua đó huy động nguồn lực xã hội và đóng góp thiết thực vào thịnh vượng quốc gia"- đại biểu Tạ Đình Thi nhấn mạnh.